‘Door onwetendheid over nudging stuurt docent soms richting verkeerd gedrag’
Om hun studenten de benodigde kennis en vaardigheden aan te leren, gebruiken docenten allerlei manieren om het gedrag van studenten zodanig te veranderen dat het hun leren ten goede komt. De gedragswetenschappen kennen daarvoor een term: nudging. Dat is een psychologische interventietechniek die bestaat uit het creëren van subtiele veranderingen in de omgeving om mensen richting een gewenst gedrag te sturen.
In bijvoorbeeld de gezondheidszorg kan nudging erg nuttig zijn. Dat geldt evenzeer voor het onderwijs, schrijven onderzoekers van de Erasmus Universiteit, de Hogeschool Rotterdam en de University of Wollongong in een recente publicatie. Zo toonde onderzoek aan dat studenten betere cijfers haalden bij een meerkeuzetoets als hun een verlies (‘je verliest punten bij een fout antwoord’) in plaats van een winst (‘je krijgt punten voor een goed antwoord’) in het vooruitzicht wordt gesteld.
Onderzoek in mbo en hbo
Hoewel de term nudging in het onderwijs nog weinig bellen laat rinkelen, kunnen docenten onbewust al veel nudging-technieken gebruiken. Een overzicht van zulke interventies in het onderwijs ontbrak echter. Daarom brachten de onderzoekers in kaart welke nudges reeds worden gebruikt in het mbo en hbo.
De onderzoekers ondervroegen 21 mbo-docenten, elf hbo-docenten, negen mbo-studenten en zes hbo-studenten. De docenten werd gevraagd welk gedrag ze bij studenten wilden uitlokken en hoe ze dat proberen te doen. Studenten werd gevraagd hoe docenten probeerden gewenst gedrag te stimuleren. Daarnaast observeerden de onderzoekers elf lessen (zeven in het mbo en vier in het hbo).
Uit de data destilleren de onderzoekers elf categorieën nudges die zich laten onderverdelen in drie groepen: intuïtieve nudging, didactische nudging en geplande nudging.
Intuïtieve nudging
Deze groep nudges is gebaseerd op een instinctief begrip van menselijk gedrag. Zo is er de sociaal-gerelateerde nudge, bijvoorbeeld het tonen van een sociale norm, het aanbieden van een sociaal vergelijk of het geven van een sociale beloning zoals lof. “Interessant genoeg waren docenten zich soms niet bewust van de kracht van deze normen”, schrijven de onderzoekers, die erop wijzen dat mensen vaak naar elkaar kijken om te bepalen wat ze moeten doen. Zo stelden docenten herhaaldelijk contraproductieve normen, bijvoorbeeld door te zeggen dat niemand hun vraag beantwoorde. Daarmee stellen ze dat de sociale norm is om geen antwoord te geven, aldus de onderzoekers.
Een eveneens intuïtieve techniek is de aandachts-nudge. Daaronder valt het wijzen naar iets of iemand, verheffing van de stem of het gebruik van een dramatische pauze in een zin. “De respons op zulke nudges gaat vaak automatisch”, schrijven de onderzoekers.
Hoewel docenten het tijdens de gesprekken zelden noemden, werd de intuïtieve nudge ‘boodschapper-effect’ heel vaak waargenomen tijdens de lessen. In een onderwijscontext houdt deze techniek in dat een docent, als overbrenger van informatie, ervoor zorgt dat de ontvangers van die informatie de overbrenger waarderen of zich ermee identificeren. Docenten kunnen daarvoor zorgen door een goede band met studenten op te bouwen.
Didactische nudging
De didactische nudging-technieken werden in meer dan de helft van de gesprekken genoemd en tevens waargenomen bij de meeste lesobservaties. Ze hangen dan ook sterk samen met didactische technieken die docenten reeds gebruiken – bijvoorbeeld ‘feedback en monitoring’. “Monitoring, en het daarbij horende gevoel van bekeken worden, kan fungeren als een nudge, ook als er geen feedback wordt gegeven – maar monitoring ging vaak wel gepaard met feedback. Meestal kwam die in de vorm van een compliment”, schrijven de onderzoekers.
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
Een doel-gerelateerde nudge koppelt een verandering in gedrag aan een bepaald doel. Dat kan eenvoudigweg door het gewenste gedrag expliciet aan dat doel of de consequenties ervan te verbinden, bijvoorbeeld door te zeggen: “Het doel van deze oefening is om je beter te maken in samenvatten.” Daarbij kan extra nadruk worden gelegd op de consequentie. Ook kan een docent een doel dichterbij laten lijken door te impliceren dat de eerste stap ernaartoe reeds gezet is.
Ook iets simpels als een poster met de boodschap ‘Geen telefoon in de klas’ fungeert als nudge, evenals het opdelen van informatie (bijvoorbeeld een moeilijke opdracht) in behapbare delen.
Geplande nudges
Sommige nudging-technieken vergen meer voorbereiding van docenten en zijn moeilijker spontaan uit te voeren. De toewijding-techniek, waarbij studenten bijvoorbeeld zelf hun studiedoelen of deadlines mogen stellen of mede mogen bepalen welk gedrag gewenst is, valt in die categorie.
Docenten gebruikten soms ook de identiteits-nudge, waarbij ze verbinding zoeken met de huidige of toekomstige identiteit van studenten. Een docent bij een administratieve opleiding stimuleerde het maken van notities bijvoorbeeld door de les te benaderen als een vergadering en studenten te vragen om notulen van die vergadering te maken.
Daarnaast gebruikten docenten de nudge ‘veranderingen in de fysieke omgeving’, bijvoorbeeld door studenten dichterbij te laten zitten, en de ‘standaard-nudge’, waarbij een bepaalde optie als standaard geldt zolang een student niet voor iets anders kiest. “Ik zeg altijd tegen studenten die misschien naar het hoger onderwijs willen: ‘Schrijf je voor 15 mei in, je kunt je altijd weer uitschrijven’”, citeren de onderzoekers een docent.
Gebrek aan bewustzijn leidt tot ongewenst resultaat
Docenten weten niet altijd wat een nudge is en hoe dat gedrag kan beïnvloeden, en dat is een probleem, zeggen de onderzoekers. “Zoals leeractiviteiten in lijn met leerdoelen moeten zijn, moeten ook nudges dat zijn. Sommige docenten leken echter niet bewust van de keuzes die ze daarin maken.”
Door het gebrek aan bewustzijn van de nudges die ze gebruiken sturen docenten hun studenten soms richting het verkeerde gedrag, zagen de onderzoekers meermaals. Het meest voorkomende voorbeeld was het spreken over ‘leerlingen’ in plaats van ‘studenten’. Dat kan studenten ertoe leiden om de meer schoolse en passieve houding van een middelbare scholier aan te nemen.
Meeste nudges didactisch of intuïtief
De meest gebruikte nudges waren didactisch en intuïtief, schrijven de onderzoekers. “Die hebben gemeen dat ze spontaan en zonder voorbereiding kunnen worden gebruikt en stammen uit een bekend repertoire.” Hoewel geplande nudges minder vaak door docenten worden gebruikt, is daarvan wel bewezen dat ze gedragsverandering in een onderwijscontext kunnen bewerkstelligen.
