Hoe maken we van de leraar een professional?
‘Meer ambitie in de lerarenopleidingen’, zo heet het essay dat deze week verschijnt van de hand van Frans de Vijlder (Hogeschool van Arnhem en Nijmegen), dat hij schreef met medewerking van Esther de Wit-Bart (Streef.nu) en Jelle Kaldewaij (NRO). Meer innovatiekracht bij de lerarenopleidingen is volgens hem cruciaal voor onderwijsprofessionals die de huidige en komende generaties van schoolkinderen en studenten voldoende kunnen uitdagen om al hun talenten te ontwikkelen.
Het essay gaat over de nieuwe onderwijsprofessional als ontwerpopgave. De uitdagingen op het gebied van professionaliteit, diversiteit en het implementeren van de uitkomsten van onderwijskundig onderzoek staan hierin centraal. De Vijlder ziet de lerarenopleidingen als spil in innovatie en kenniscirculatie.
Professionaliteit van leraren
Voor de lerarenopleidingen is de professionaliteit van de leraar een kernbegrip: welk type onderwijsprofessional leiden zij op? De Vijlder stelt in het essay dat het beroep van leraar zich nog niet goed leent om als ‘professional’ beschreven te worden, in ieder geval niet op de manier waarop dit bijvoorbeeld bij medische beroepen het geval is.
“Ze beschikken immers niet over de kenmerken van de beroepsgroepen, waarvoor het etiket ‘professional’ oorspronkelijk is gereserveerd en in de literatuur beschreven: er is geen set van normen en standaarden voor professioneel handelen; de beroepsgroep reguleert niet zelf de toegang tot/uitstoting uit het beroep; er is geen systeem waarmee professionals elkaar aanspreken op onprofessioneel handelen, zoals een tuchtcollege; – et cetera”
De beroepsgroep leraren staat volgens hem voor belangrijke uitdagingen, gelet op de grote – deels onzekere – veranderingen die het onderwijs te wachten staan. Willen de lerarenopleidingen een spil worden in de innovatie van het onderwijs, dan zullen zij de permanente dialoog over kwaliteit en over het ontwerp van de nieuwe onderwijsprofessional moeten regisseren.
Diversiteit
Uit een van de zogenaamde werkplaatsen die De Vijlder organiseerde kwam de conclusie dat diversiteit in het onderwijs een grote uitdaging is en zal blijven. De diversiteit in de samenleving en in de schoolklas zien zij niet terug in de huidige populatie van studenten; terwijl meer diversiteit op meerdere dimensies is gewenst.
Zorgen voor een meer divers lerarenbestand heeft verschillende consequenties voor de werving en instroom, maar ook voor het hoe en het wat binnen het curriculum van de lerarenopleidingen – waaronder vormen van begeleiding, leren en toetsen die ruimte laten voor diversiteit – en voor het eigen personeelsbeleid van de opleidingen.
De lerarenpopulatie (en dus de studenten in opleidingen) moet meer divers worden. Een tweede uitgangspunt is dat de leraren in een diversiteit van contexten moeten kunnen functioneren. Als we willen dat iedereen in de klas zich her- en erkend voelt, dan moet dat een opdracht zijn voor elke docent.
Lerarenopleidingen als spil voor innovatie
Scholen worden continu uitgedaagd om te verbeteren en te innoveren maar volgens de schrijvers kunnen deze niet altijd tijdig inspringen op dit onderwerp. Lerarenopleidingen zouden in de innovatie en kenniscirculatie binnen het onderwijsbestel een spilfunctie kunnen vervullen. Dit vereist dan wel een daarop gerichte samenwerking tussen lerarenopleidingen en scholen.
“Schrikbeeld of niet, met name de opleidingen en de beleidsmakers en organisatoren van opleidingen, gevangen in hun eigen institutionele ‘opleiderskooi’, mogen zich deze verschijnselen – ook in andere denkbare scenario’s – aantrekken. De systemen leiden op voor een wereld van gisteren, in plaats van een eigenstandige kracht te zijn in de ontwikkeling en innovatie.”
In het essay wordt hiervoor een aantal elementen genoemd die voor deze samenwerking noodzakelijk zijn, zoals een gezamenlijke onderzoeks- en innovatie-agenda. “De kans op daadwerkelijke implementatie van vernieuwingen die voortvloeien uit onderzoek neemt toe, wanneer onderwijsprofessionals een actieve bijdrage leveren aan dat onderzoek.”
Twee jaar geleden organiseerde Roel in ’t Veld en stichting KCE de conferentie ‘Kwaliteit van onderwijs’. Dit essay is een voortvloeisel daaruit en kon tot stand komen met steun van de Stichting KCE. Het essay is gebaseerd op de resultaten van deze drie werkconferenties, waarvan een over kenniscirculatie in samenwerking met en inhoudelijke inbreng vanuit de NRO is georganiseerd.
Het essay ‘Meer ambitie in de lerarenopleidingen’ is hier te downloaden.
