De grens dichten tussen mbo en hbo
“Ik denk dat het heel waardevol is als je het mbo en het hbo gelijkelijk met elkaar verbindt door een gezamenlijk lectoraat dat op hoog niveau het vernieuwend vakmanschap met praktijkonderzoek al doende leert onderzoeken. Ieder op zijn eigen wijze en onderwijscontext: die van het beroepsonderwijs”, vertelt Delies. Juist daarom is het zo jammer dat het volgens de wet sinds kort niet langer mogelijk is om in het mbo een lectoraat te hebben.
“Met crossovers en grensoverschrijdende gemeenschappen tussen mbo en hbo zijn er juist minder in plaats van meer grenzen tussen beiden”, ziet Delies. “Nu lijken ze – ook door de komst van practoraten in het mbo – weer uit elkaar te groeien. Dat is echt een stap terug bij het dichten van de kloof tussen regionaal bedrijfsleven en beroepsonderwijs. Wij gaan er hier organisatorisch wel wat op vinden, maar ik denk dat het geen goed signaal is.”
Een strategische keuze voor het mbo
Toen Ineke Delies acht jaar geleden in de regio Zuid Oost Drenthe, begon met het lectoraat innovatie in de regionale kenniseconomie was dat op dat moment echt een gezamenlijke strategische keuze van het ROC Alfa College met haar vestigingen in Hoogeveen en Emmen en Stenden Hogeschool met haar toen kersverse vestiging in Emmen. “Ze wilden toen beiden hun eigen en het gezamenlijke beroepsonderwijs in Zuid Oost Drenthe veel sterker verbinden met het regionale bedrijfsleven daar.”
“Dit wilden zij des te meer omdat ze nogal eens met dezelfde bedrijven contact hadden die het beroepsonderwijs als een geheel zagen en die de grens tussen mbo en hbo nogal eens kunstmatig of minder relevant vonden. Met name als het om innovaties in de regio en het werkveld ging, zagen ze zich voor vergelijkbare of gezamenlijke innovatie- en samenwerkingsprocessen staan.“
Om dit proces een kwaliteitsimpuls te geven is in 2009 bewust gekozen voor het gezamenlijk aantrekken van een lector met twee opdrachtgevers, het mbo en het hbo, en één opdracht. Ineke Delies is gepromoveerd op deze vorm van strategisch samenwerken in de regio. “Het hbo en mbo hebben elk hun eigen geschiedenis en cultuur met praktijkonderzoek, onderwijsinnovatie en de samenwerking met bedrijven.”
Een mooie bijvangst
Inmiddels is de leiding van deze samenwerking vallend onder een lectoraat de derde periode van vier jaar ingegaan. “De duurzame innovatie in de regionale kenniseconomie slaagt volgens mij voor zowel het beroepsonderwijs als voor de bedrijven”, vertelt Delies. “We zijn echt duurzame partners van elkaar bij de ontwikkelingen in het werkveld.”
Dat betekent dat studenten werken en leren combineren en dat mbo- en hbo-docenten en studenten samen werken en zo ieders kennis vergroten. “Dat heeft aantoonbaar invloed gehad op de verbetering van de doorstroom van mbo naar hbo. Binnen de school Leisure & Tourism van Stenden is er nu voor gekozen deze werkwijze te hanteren om de aansluiting tussen mbo en hbo te versterken. Een mooie ‘bijvangst’”, vindt Delies.
Volgens Delies heeft het lectoraat er inmiddels voor gezorgd dat de publiek-private samenwerking echt van aard is veranderd. “Beide partijen hadden wel contacten via stagebegeleiders en er was hier en daar een verdwaalde adviescommissie, maar dat was het wel.” Inmiddels is dat echt anders. Het onderwijs en het bedrijfsleven zitten nu, door de sociaal economische ontwikkelingen, veel meer in elkaars core business. Ze hebben echt invloed op elkaar.”
Meer dan een koelkast op wielen
Het boek ‘’Verhalen over verbindingen. Regionaal comakership tussen MBO/HBO/bedrijven al doende leren &onderzoeken” dat Delies op 6 juli jongstleden uitbracht laat volgens de Stenden-lector zien welke praktijkvoorbeelden er inmiddels zijn van bedrijven, studenten en docent-onderzoekers die echt structureel en inhoudelijk met elkaar samenwerken.
Als voorbeeld van één van de allereerste regionale innovatievraagstukken, bij de start in 2009 van het lectoraat, noemt Delies een Drentse voedingsmiddelendistributeur die vooral levert aan zorginstellingen. “Dat was vroeger eigenlijk gewoon een koelkast op wielen die er voor zorgde dat er vers eten bij ziekenhuizen op de stoep kwam. Maar toen de zorg ging diversifiëren kwamen zijn opeens voor hele andere vraagstukken te staan.”
Delies: “Het bedrijf kreeg meer en meer te maken met de verschuiving van care naar cure, van “langer thuis blijven wonen’’, van “Healthy Ageing”: meer zorg aan huis in plaats van aan grote zorginstellingen, mensen die deels wel en deels niet zelf wilden koken, gezondheid en voeding, kwaliteit van versheid van voeding allemaal zaken die om variatie in aanbod en distributie vragen.
“Hoe ga je als distributiebedrijf om met die verschillen in menselijke behoefte, en wat betekent dat voor de scholingsgraad van medewerkers, wat speelt er op dit gebied in de regio waar DistriVers in werkt, met wie moeten we nieuwe samenwerking aan gaan?”
Dat waren zo enkele vragen die een middelgroot bedrijf niet zomaar zelf en alleen kon oplossen, legt Delies uit. “Ze hadden toegang nodig tot kennis van andere disciplines: maatschappelijk vastgoed, gastvrijheid, gezondheid en zorg in relatie tot voeding. Ze zochten aansluiting tot ons lectoraat. Omdat wij een manier ontwikkelden van multidisciplinair en op verschillende onderwijsniveaus samenwerken in clusters van bedrijven en mbo en hbo. Wij hebben zo langzamerhand, met vallen en opstaan, een sterk en duurzaam netwerk gekregen van partners die iedere weer hun eigen kennis hebben. Daar was heel veel vraag naar in deze regio.”
Een economische noodzaak
Ooit begonnen als een kenniskring met drie docent-onderzoekers uit het mbo, drie uit het hbo en vijf bedrijven heeft het lectoraat van Ineke Delies inmiddels in heel Noord-Nederland voet aan de grond gekregen. “Naast een kenniskring in Drenthe/Noordoost Overijssel hebben we nu ook een kenniskring in Groningen en één in Friesland. We hebben ook enkele gast-kenniskringleden, in Groningen uit de Hanzehogeschool en in Friesland zoeken we die samenwerking met ROC Friese Poort. We hebben 100 partners, 30 docentonderzoekers in de kenniskring en jaarlijks zo’n 380 studenten uit mbo en hbo in onze programma’s”
Dat was geen makkelijk proces, vertelt Delies. “Het duurt jaren om die samenwerking te verduurzamen. Je moet daar echt in investeren en aan beide kanten van de publiek-private samenwerking iets te bieden hebben. Het is geen eenrichtingsverkeer. Gelijkheid, wederzijdsheid en diversiteit zijn heel belangrijke elementen daarbij en vooral het laten samenwerken van alle partners.” Wat het vergemakkelijkte voor het lectoraat van Delies is volgens haar de rol die bedrijven uit het MKB speelt in het noorden van Nederland.
“Het MKB heeft hier heel veel belang bij. Er is echt sprake van een economische noodzaak de afgelopen jaren. Ze moesten echt vernieuwen om te overleven en dat kunnen ze niet alleen. Daar hebben ze anderen bij nodig, en niet alleen collega’s uit dezelfde branche, ook uit andere ‘werelden’ en het beroepsonderwijs. Onder andere op dit profiel hebben we onze strategische partners ook echt op uitgezocht. Ze moeten wel willen vernieuwen en daar iets voor over hebben. Innovatie betekent ook voor hen status om door te kunnen.”
Juist omdat in het midden- en kleinbedrijf de samenwerking tussen mensen uit het mbo én hbo plaatsvindt, is het zo waardevol dat er sprake is van een dubbellectoraat met wortels in beide kolommen van het beroepsonderwijs. “Juist de publiek-private samenwerking die over disciplines en over onderwijsniveaus gaat is ook als leidinggevende lastig, omdat je met hele verschillende mensen te maken hebt. Welke vorm van leiderschap en management dat vraagt, daar willen we nu in het lectoraat ook onderzoek naar gaan doen.”
