Internationale groei open access
In het licht van de vele (lopende) discussies over het open access (OA) publiceren proberen meerdere partijen een beeld te krijgen van het aandeel OA artikelen wereldwijd. Gisteren zette een groep Amerikaanse en Canadese onderzoekers een preprint van hun artikel online op het online OA platform PeerJ. Hieruit blijkt dat het totale aandeel OA van alle publicaties ooit wereldwijd minimaal op 28% ligt, en dat het aandeel de afgelopen jaren stijgt, tot 45% in het jaar 2015.
Wat precies geteld moet worden als een OA publicatie blijft dus een onderwerp van discussie. De auteurs onderscheiden in het assortiment in totaal acht varianten, van Libre OA artikelen die gratis toegankelijk zijn en mogen worden hergebruikt tot Black OA artikelen die op torrentsites zoals Sci-Hub worden gedeeld. Die laatste categorie, zo constateerde een andere onderzoeksgroep kort geleden, is inmiddels zo omvangrijk dat academici via deze weg bijna alle publicaties kunnen raadplegen.
Brons OA
Uit analyse van een drietal omvangrijke steekproeven van 100.000 artikelen elk, genomen uit de database van standaard CrossRefDOI, Web of Science en via de browser-extensie Unpaywall, blijkt dat het aantal OA publicaties sinds de jaren ‘90 elk jaar stijgt. Deze stijging is te danken aan de groei in Hybrid, Gold en Green OA publicaties. Zoals bekend stijgt ook het aantal publicaties an sich in dezelfde tijd sterk maar OA houden tred met deze ontwikkeling.
De onderzoekers merken op dat zogenaamde ‘Bronze’ OA artikelen eigenlijk het meest voorkomende type OA publicatie is. Dit zijn publicaties waarover geen expliciete contractuele afspraken zijn gemaakt wat betreft OA, maar die door de uitgever wel zijn vrijgegeven. Deze artikelen staan gewoon op de site van de uitgever maar licentie van deze artikelen beperkt zich tot ‘alleen-lezen’. Iets minder dan de helft van de artikelen die de onderzoekers als OA bestempelen valt hieronder.
OA helpt om geciteerd te worden
Van alle vakgebieden is het in de biomedische wetenschappen, wiskunde en de geneeskunde het meest gebruikelijk om OA te publiceren. De helft of meer van de artikelen in deze vakgebieden valt onder de OA criteria van de onderzoekers, en voor sommige subcategorieën als de astrofysica en embryologie schiet dit percentage ver voorbij de 80%. Achterblijvers zijn de chemie, en de subcategorie farmacologie (7%) in het bijzonder.
Ten opzichte van het wereldgemiddelde worden ‘gesloten’ publicaties, die dus achter een paywall staan, gemiddeld 10 % minder vaak geciteerd. Opvallend is dat Gold OA publicaties, de beoogde route van staatssecretaris Sander Dekker, nog minder vaak geciteerd worden, 12 % minder dan gemiddeld. Groene en hybride publicaties worden respectievelijk 33 en 31% vaker geciteerd dan gemiddeld. In de preprint van het artikel zijn ook de datasets beschikbaar gemaakt: voer dus voor onderzoekers wereldwijd om de resultaten te controleren.
