Goed onderwijs heeft veilige omgeving nodig
Met plezier heb ik het inspiratievolle artikel van Sofie Smeets van de Hogeschool Rotterdam gelezen. Ze stelt daarin terecht dat diversiteit ‘een gegeven’ is, of, zoals ook wel wordt gezegd: ‘diversiteit is’.
Dat aandacht voor diversiteit heel belangrijk is, heeft niet alleen te maken met het feit dat de samenleving (en daarmee ook de instroom van studenten in het hoger onderwijs) is veranderd en heel divers is geworden. Het hoger onderwijs is diverser geworden als het gaat om cultuur, religie en etniciteit en wie zien ongelijke kansen op studiesucces als het gaat om studenten met en zonder migratie achtergrond.
Afkeer van de samenleving
Dat mbo’ers in het hoger onderwijs kwetsbaarder zijn dan studenten met een andere vooropleiding is ook al enige tijd bekend. Maar aandacht voor diversiteit is vandaag de dag ook cruciaal omdat de afstand tussen groepen in de samenleving steeds groter wordt.
Vandaag sprak ik een Marokkaans-Nederlandse vrouw, directeur van een welzijnsorganisatie in het midden van het land, die zich erover beklaagde dat Marokkaans-Nederlandse jongens heel veel moeite hebben met het vinden van een stageplaats. Daarom wilde ze als Leerwerkbedrijf een bijdrage aan de samenleving leveren om deze jongens een kans te geven werkervaring op te doen.
Ze vertelde ook dat veel van deze jongens heel erg boos zijn en zich steeds vaker van de Nederlandse samenleving afkeren. Ze willen geen moeite meer doen om contacten met Nederlanders zonder migratie achtergrond op te bouwen. Die boodschap delen ze met hun vrienden en geven het ook door aan hun kinderen. Dat is uiteraard een heel zorgelijke situatie waar onderwijsinstellingen actief op zouden moeten sturen.
Zoals Smeets terecht aangeeft, is de cruciale factor in het studiesucces van studenten, in het bijzonder studenten met een migratieachtergrond, de relatie die bestaat tussen docenten en studenten, zo blijkt ook uit onderzoek. Ze maakt daarbij een terecht onderscheid in docenten die ‘gewoon goed lesgeven’ en de invulling die de inclusieve pedagogiek geeft.
Waken voor handelingsverlegenheid
Wat belangrijk is voor docenten om zich te realiseren, is dat studenten met een migratieachtergrond vaak afhankelijker zijn van hun relatie met de docent en de structuur die een opleiding biedt dan hun studiegenoten zonder migratieachtergrond. Die laatste groep beschikt vaker over ouders die hen kunnen helpen bij hun studie of over een netwerk dat behulpzaam is als het gaat om het vinden van gastsprekers, ondersteuning bij projecten of het vinden van een stage- of afstudeerplek.
Gewoon goed lesgeven, de dialoog aangaan, macht delen en studenten actiever bij colleges betrekken, zijn geweldige aanknopingspunten voor goed onderwijs. Alleen, in de relatie tussen docenten en studenten (met een migratieachtergrond) kan sprake zijn van een grote mate van handelingsverlegenheid.
Veel docenten herkennen zich niet (meer) in de studenten die ze in hun collegezaal ontmoeten. Bovendien is het docentenkorps nog altijd geen afspiegeling van de superdiverse Nederlandse samenleving en de collegezalen. En, zoals Smeets ook stelt: niemand is neutraal. Docenten niet, studenten niet, maar ook de onderwijscontext zelf is niet neutraal.
Ons onderwijssysteem is nog altijd heel erg ingericht op de ‘witte, middenklasse studenten’ en ook het curriculum en het discours is sterk gericht op deze groep. Hierdoor bestaat het risico dat talenten van studenten met een migratie achtergrond niet of slechts ten dele worden herkend en talent verloren gaat.
Een veilige omgeving
Het delen van kennis, macht en het aangaan van een dialoog lukt alleen als de onderwijscontext een veilige omgeving is, waar ruimte is voor twijfel en mensen elkaar vragen durven te stellen of met elkaar in discussie gaan. Een veilige omgeving betekent ook dat mensen zich bewust zijn van de eigen (voor)ingenomenheid, eigenschappen en talenten.
Gewoon goed onderwijs waarin ook sprake is van inclusieve pedagogiek gaat om vertrouwen, het ontwikkelen van een sfeer van gemeenschappelijkheid tijdens die 8-weekse collegeperiode, het gaat ook om hard te willen werken, niet voor een 6, maar voor een 8.
Ten slotte gaat het er ook om studenten het gevoel te geven dat docenten zich bewust zijn van de (deel)identiteiten van studenten met een migratie achtergrond en dat ze ertoe doen. In dit proces zijn de onderwijsinstelling en de docenten aan zet!
Machteld de Jong is associate lector Diversiteit in Organisaties aan Inholland.
