ICT-uitdaging voor gigantische telescoop
Michael Wise is hoofd van de astronomiegroep bij het Nederlands instituut voor radioastronomie ASTRON. In het nieuwe SURF magazine laat hij zijn licht schijnen over wat er komt kijken bij het gereed krijgen van een radiotelescoop van zulke gigantische proporties. “We willen letterlijk het grootste astronomische instrument bouwen dat de wereld ooit heeft gekend.”
Van Afrika tot de Australische woestijn
SKA komt op twee werelddelen te staan. Eén deel voor middengolven in Afrika en een deel voor lange golven in de Australische woestijn. “Beide bestaan uit enorme aantallen sensoren, die verspreid staan over grote gebieden,” vertelt Wise. “Samen moeten ze functioneren als één observatorium dat ten dienste staat van de wereldwijde astronomische gemeenschap.”
Volgens Wise zal de grootste radiotelescoop in de toekomst vele malen gevoeliger worden dan LOFAR. Toch vreest hij niet dat deze overbodig wordt. “De lange golven van de SKA beginnen namelijk bij 50 MHz, maar die van LOFAR bij 10. Er blijven dus delen van het spectrum die de SKA niet kan zien, maar LOFAR wel. We zien ze dan ook niet als concurrenten, maar als complementaire instrumenten.”
Ook in het SKA-project speelt Nederland niettemin een grote rol. ASTRON, NWO en de universitaire astronomen zijn nauw betrokken bij het ontwerp, ook omdat ze met het Europese LOFAR veel expertise meebrengen. Een belangrijk punt is de verbinding en de data-uitwisseling tussen de verschillende telescopen in de wereld.
340.000 laptops per dag vullen
“De gegevensstroom van de sensors is zelfs in de eerste fase van de SKA al enorm: In Zuid-Afrika wordt straks 2 terabyte per seconde binnengehaald. Dat zou genoeg zijn om elke dag 340.000 laptops te vullen. En dit verbleekt nog bij de Australische meetgegevens,” vertel Michael Wise.
Het is een enorme ICT-uitdaging om die data te verwerken. “LOFAR kan niet werken zonder SURF: die helpt ons met het transport én de opslag én de verwerking van de data. Als we de SKA echt werkend willen krijgen, zal de rest van de wereldwijde astronomische gemeenschap dezelfde nauwe samenwerking moeten ontwikkelen met ICT-specialisten zoals wij hebben met SURF. Die samenwerking zal zelfs nog intensiever moeten worden, want met de SKA hebben we ze nóg harder nodig.”
In de toekomst verwacht Wise dat er vanuit SKA ook voor de wetenschapsbeoefening als geheel veel te verwachten valt. “Spreken van big data is hier bijna een understatement. We hebben een heel nieuwe toolbox nodig om betekenisvolle antwoorden te destilleren uit zulke astronomische hoeveelheden gegevens. Wat er ontwikkeld wordt voor de SKA, in dit enorme, wereldwijde samenwerkingsverband, zou voor heel veel andere onderzoekers waardevol kunnen zijn.”
