Hoogleraren als duizendpoten

Nieuws | de redactie
11 januari 2016 | Hoogleraren worden door ingrijpende beleidsprocessen in nieuwe dubbelrollen geplaatst, want het is “één van de opvallendste zaken dat de universiteit in toenemende mate als collectief wordt aangesproken.” UvA-rector Dymph van den Boom ziet complexe verantwoordelijkheden “die nauwelijks onder één noemer passen.”

Bij de Dies van de UvA sprak de rector ook bij het afsluitende diner voor het laatst in haar rol als boegbeeld van de academie. Zij nam de gelegenheid te baat om primair over de hoogleraar als fenomeen en kenniswerker te spreken. Al bij de start in 1632 met Vossius en Barlaeus was het van belang gebleken daar serieus aandacht aan te besteden, zo vertelde zij. “Aan de ene kant moesten ze onderwijs geven, daarnaast moesten ze het grote publiek boeien met oraties en lezingen. En u hoort het al, ook toen was improvisatie al een hot-issue.”

Onderzoek bij wet

Veel was toen toch ook wel anders dan nu. “Het onderzoekswerk zelf was in die periode veel minder belangrijk. Later veranderde dit.  In 1876 kwam zelfs vanuit Den Haag een wet waarbij universiteiten zich moesten inzetten voor de vorming en voorbereiding tot zelfstandige beoefening van de wetenschap. De universiteit kreeg daardoor een kwaliteitsimpuls. Het aantal leerstoelen werd uitgebreid en werden bezet door hoogleraren die de wetenschap beoefende om de wetenschap zelf en niet om haar maatschappelijke nut.“

“Als gevolg daarvan kwamen vermaarde wetenschappers zoals Van Gogh, De Vries en Van der Waas naar Amsterdam. Waar onderwijs en maatschappelijk nut in de eerste eeuw van het bestaan van de UvA belangrijke taken waren voor hoogleraren, schoof dat in de negentiende eeuw meer en meer naar de wetenschap.”

Veelheid en verscheidenheid

Kortom, juist bij de oorsprong waren zaken als valorisatie en zichtbaarheid essentieel voor de universiteit als gemeenschap en de meer fundamentele focus is meer een ding van later eeuwen. De huidige tijd lijkt het accent weer meer te gaan leggen op die diversiteit en interdisciplinaire kanten van het vak van hoogleraar.

“Tegenwoordig is het hoogleraarschap allang geen keuze meer tussen onderwijs of wetenschap. De hoogleraar heeft een veelheid en verscheidenheid aan taken en verantwoordelijkheden die nauwelijks onder één noemer passen. Ik noem er een paar. U moet uw studenten tevreden houden, uw onderzoekers motiveren, u moet regelmatig publiceren, de juiste toon weten te vinden bij het  aanvragen van subsidies, u moet maatschappelijk relevant onderzoek doen. Daarnaast wordt er van u verwacht dat u uw onderzoek begrijpelijk kan uitleggen aan derden.”

“Maar vergeet niet hoe u gezien wordt bij studenten, collega’s en medeleidinggevenden. Een bevlogen docent, een uitmuntende onderzoeker, een degelijke manager, een maatschappelijk aanspreekpunt, een ervaren netwerker, een betrouwbaar adviseur en dan vergeet ik waarschijnlijk nog een aantal van uw rollen.”

Ondanks tweets

Die complexiteit wordt ‘van buitenaf’ nog verder versterkt, zo is de rector de voorbije jaren gaan ervaren, vertelde zij. “Als ik nu kijk naar de veranderingen die mij erg opgevallen zijn in de afgelopen jaren, dan vind ik één van de opvallendste zaken dat de universiteit in toenemende mate als collectief wordt aangesproken. Denk maar even aan het proces van profileren, de instellingstoets kwaliteitszorg, de Review Commissie, nu weer de nationale Wetenschapsagenda en wie weet welk nieuw dossier in Den Haag in de maak is.”

“Ik vind zelf dat dit met name hoogleraren in een dubbelrol plaatst. U hebt de verantwoordelijkheid voor uw eigen eenheid, maar u levert ook een bijdrage aan het collectieve belang van die universiteit. En dat u dat de afgelopen jaren met verve gedaan hebt, blijkt uit de prestaties die we leveren op universiteitsbrede dossiers. Instellingstoets kwaliteitszorg: met verve gehaald. We werken nu aan de afronding van de Review Commissie en dat halen we met vlag en wimpel.”

“Ik kreeg laatst een overzicht van het binnenhalen van Europese subsidies en waar de UvA een topscoorder is. Dat komt in belangrijke mate voor het feit dat u zich niet alleen richt op de eigen taak, maar een verbindende factor vormt die als collectief de schouders zet onder het universiteitsbrede beleid.” Kortom, Van den Boom vond redenen genoeg om bij haar laatste Dies en na de heftige perikelen in het vorige jaar haar collega’s een hart onder de riem te steken en erkentelijkheid te betonen, “ondanks alle tweets die de wereld in gestuurd zijn.”


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK