Verrijkte omgeving verrijkt kinderbrein
Hersenwetenschapper van de VU, Erik Scherder – onder andere bekend van de collegereeks bij DWDD – gaf aan de iPabo een lezing over het brein van kinderen en zoals wel vaker kwamen ook de iPadscholen daarbij aan de orde. Zijn die nu goed of slecht voor het kinderbrein?
Het complexe kinderbrein
Scherder zette voor de studenten en docenten van de Amsterdamse hogeschool uiteen waarom het juist bij kinderen zo belangrijk is om te werken aan de ontwikkeling van het brein “De ontwikkeling van het brein loopt tot het dertigste levensjaar, de voorzijde van het brein is in die jaren volop in ontwikkeling. En in het bijzonder ook de verbindingen tussen de verschillende hersendelen. Dat wil je ook, want hoe meer verbindingen, hoe complexer het brein en hoe meer je cognitieve reserves opbouwt. Dat bevordert dat je met een complexer brein meerdere problemen op verschillende manieren kunt oplossen.”
“Het is van groot belang om die frontale cortex, de voorkant dus, alle kansen te geven zich zo goed mogelijk te laten ontwikkelen. Dat kun je doen door in de eerste levensjaren de omgeving waarin iemand functioneert te verrijken. Want er zijn heel veel neurofysiologische reacties in het brein, die ontstaan wanneer een mens zich begeeft in een verrijkte omgeving. Een omgeving die je uitdaagt, die nieuwswaarde heeft. Dat geldt zowel voor jonge als oudere breinen. Je moet dingen doen die nieuw zijn en uitdagend, dat is echt super belangrijk!”
Bewegen is verrijken
Een cruciaal onderdeel van die verrijking is volgens Schreder veel beweging. “Bewegen is een onderdeel van het verrijken van de omgeving. Ook muziek is een onderdeel van dat verrijken. Als je kunt bewegen, maar je doet het niet, dan laat je een heel belangrijke input in het brein liggen. De motorische circuits in je brein vertonen namelijk een enorme overlap met cognitieve circuits. Dus als je niet beweegt is dat heel jammer, omdat je met bewegen ook in cognitieve circuits bezig bent.”
“In een Amerikaanse studie kregen gezonde kinderen een extra gymnastiekprogramma bovenop het curriculum. Tegelijk was er een controlegroep die daar niet aan meedeed. Na tien maanden bleek uit de studie, dat kinderen die aan het gymnastiekprogramma meededen bij hun cognitieve vaardigheden omhoog gingen. Hun schoolprestaties verbeterden.”
Een enorme ergernis
Daarom hekelt de hersenwetenschapper ook het beleid in ons land ten aanzien van gymnastiekonderwijs. “Als je dan kijkt wat hier in Nederland de afgelopen jaren met het gymnastiekonderwijs is gebeurd, is dat een enorme ergernis voor mij. Vakleerkrachten zijn verdwenen en het aantal lessen is verminderd. Dat is geen goed idee. Dat hangen in die ringen is juist wat je wilt. Het is te makkelijk om een uurtje extra rekenen in te plannen om vervolgens het gymmen te verminderen en het is nog maar de vraag of dat welzo’n goed idee is.”
“Kinderen die het ‘heel goed doen’ op school hebben in rust een wat hogere hersenactiviteit dan kinderen die meer moeite hebben op school. Als je die kinderen laat bewegen – bijvoorbeeld 20 minuten met ze zou fietsen – dan zie je die slimme kinderen niet zoveel verbeteren, maar de kinderen die wat moeite hebben het onderwijs veel beter oppakken. Die groep kan dan veel beter filteren en hun aandacht op het werk richten.”
Minder kans al in eerste drie jaren
Volgens de VU-hoogleraar is het juist van belang om bij kinderen uit lagere sociale klassen nadrukkelijker te investeren in de ontwikkeling van de hersenen. “Kinderen uit een lagere sociale economische klasse hebben minder kans om muziek te spelen of te sporten. Die lopen de eerste drie levensjaren al een achterstand op.”
“Een groot gedeelte van die achterstand is erfelijkheid. Een tweede factor van belang is de omgeving. Die kinderen groeien niet op in een omgeving waar aandacht is voor het beoefenen van sport of muziek. Er zijn nu programma’s waarin hen dat wordt aangeboden in de hoop dat zij zich beter ontwikkelen. Gebeurt dat niet zullen zij daar later de rekening van betalen.”
iPadscholen goed onderzoeken
Een vraag uit de zaal ging daarop in op dan de verwachte effecten van iPadscholen, zoals die waar Maurice de Hond recent een lezing over kwam geven op de iPabo. Scherder vond het niet direct verantwoord daar een eenduidig antwoord te geven. “Het lastige is dat je zou moeten kijken naar de mate waarin die kinderen per dag nog aan lichamelijke activiteiten toe komen. Als ze thuis komen en gaan weer door met die iPad…… Aan de andere kant heeft een kind daar natuurlijk toegang tot heel veel informatie en dat kan een verrijking zijn. Ik wil daarom niet zomaar zeggen: ‘dat is niks.’ Je zou daarom in groepen goed met elkaar moeten vergelijken naar wat over een periode van bijvoorbeeld vijf jaar wat het effect is. Dit soort studies zijn heel duur en worden daarom niet gedaan.”
“Het is wel zo dat bij kinderen die leren schrijven het geheugen vele malen beter dan dat het geval is bij kinderen die vooral leren typen. Ik ben er dan ook heel erg voor om genuanceerd onderzoek te doen naar de iPadscholen.”
