Gekrabbel op de vierkante centimeter
“De globalisering loopt, aangejaagd door de technologische ontwikkeling, sneller dan ooit. Een de eenwording van Europa – weliswaar met horten en stoten – maakt dat we anders moeten denken en ons anders moeten gaan organiseren,” begon Tichelaar zijn speech in Leeuwarden.
Van het IJsselmeer tot Polen
Kritisch is hij over de discussies in Nederland. “Terwijl wij er hier, buiten iedere realiteit, nog niet eens in slagen om gemeente- en provinciegrensjes te slechten, gaat Europa al uit van het wegvallen van landsgrenzen. En van de inrichting van hele andere regio’s. Dan heb je het niet over de schaal van Friesland, Groningen en Drenthe, op een hoopje gegooid. Maar –schrik niet- om een gebied tussen pak ‘m beet: het IJsselmeer en Polen.”
Dat Nederland er niet in slaagt die regionale grenzen te overschrijden ziet Tichelaar ook in hoger onderwijs. Hij sprak zelfs van ‘volledige versnippering’. “Blijven hogescholen praten over samenwerking en fusies op een postzegel? Het is allemaal voor de bühne. Hanzehogeschool, NHL, Van Hall Larenstein en Stenden; vier hogescholen en een universiteit in Noord-Nederland! Kortom, gebrabbel op de vierkante centimeter.”
En dat terwijl voor jongeren afstand al lang geen factor meer is, benadrukte Tichelaar. “Steeds meer studenten uit de regio slaan de scholen in eigen omgeving al gelijk over. Ze kiezen voor een opleiding in de Randstad. Of in het buitenland. Dat vinden ze heel normaal.” Tichelaar was gekomen om grenzen te slechten en het bleef niet bij geografische grenzen.
Verwatering ten koste van kwaliteit
Ook de rigide scheiding in Nederland tussen HBO en universiteit kon op weinig sympathie rekenen. Hij bleek een geestelijk bondgenoot van HBO-voorman Thom de Graaf. “Hoe lang houden we het verschil tussen HBO en universiteit nog in stand? Wás het maar zo dat HBO beroepsgericht onderwijs aanbiedt. En wás het maar zo dat de universiteit zuiver academisch gericht bezig is. Nee, het HBO lonkt met studierichtingen waar een academisch sausje over is gegoten… En de universiteit biedt studies aan met een beroepsgericht sausje. Verwatering, die ten koste gaat van de kwaliteit.”
Volgens Tichelaar is deze scheiding in het soort diploma’s en opleidingstypen internationaal niet uit te leggen. “Ze snappen er buiten Nederland werkelijk niks van.” De Commissaris des Konings pleitte dan ook voor doorlopende leerlijnen, gericht op een integraal onderwijsaanbod.” Dat dit er niet is, noemt hij ook een belemmering voor het aantrekken van internationaal talent. “Zorg dat buitenlandse studenten hier welkom zijn. Voorkom dat ze worden geconfronteerd met bureaucratische drempels.”
Lastenverlichting als Pavlov
Aan het slot van zijn speech richtte Jacques Tichelaar het woord tot Den Haag en de daar juist afgeronde begrotingsoverleggen. “Wat mij stoort, is dat de departementale benadering nog altijd de boventoon voert. Op het ene beleidsterrein bezuinigen we nog een beetje meer, op het andere beleidsterrein doen we er een beetje bij.”
“Nu het economisch een fractie beter gaat, klinkt ook `bij Pavlov’ het toverwoord `lastenverlichting’! De hogere inkomens krijgen er een half miljard bij, dus moet er ook een half miljard naar de lagere inkomens. Ieder gezin een paar tientjes.” Hij vindt die reflex ‘kortademige druk’ en nam tot slot de gelegenheid te baat om het kabinet van ongevraagd van advies te voorzien.
“Steek alle overschotten in onderwijs, wetenschap, techniek en innovatie. Dát brengt ons verder. Dáár ligt de toekomst van onze concurrentiepositie in de wereld, de toekomst van onze welvaart en daarmee van ons welzijn.”
