Nog sterk een leerfabriek

Nieuws | de redactie
4 maart 2014 | Het kabinet acht de analyses van het WRR-advies geen reden tot extra inspanning. Dat is opvallend, want opsteller prof. Peter van Lieshout maant onder meer dat “universiteiten als instellingen nauwelijks te handhaven zijn” en voorziet ingrijpende veranderingen in het kennislandschap.

Van Lieshout benadrukt in dat verband dat ook in den brede “de klassieke modellen en zekerheden” van de economie en maatschappelijke ontwikkeling voorbij zijn. Kenmerkend daarvoor is bijvoorbeeld het feit dat de groei van China jaarlijks een economie zo groot als die van Spanje toevoegt aan de welvaart in de wereld, zo zei hij recent op een bijeenkomst van de Vereniging Hogescholen.

Voor het aanstaande debat in de Kamer tussen de fractieleiders en het kabinet is dan ook zijn aanbeveling over de fundamenten van het beleid nogal relevant. Hij bepleit, dat ons land zou stoppen met zich blind te staren op de foute, meestal macro-economische instrumenten voor beleid. De meeste winst zit voor de bloei van ons land namelijk bij inspanningen voor de infrastructuur in brede, eigentijdse zin. Oftewel de combinatie van vernieuwingen in de fysieke en de kennisinfrastructuur, alsmede het menselijk kapitaal dat daarmee werkt. “Juist hier kun je als land in een wereldwijde economie het verschil maken met je eigen beleid.”

Emancipatiemachine

Beleid en bestel van het onderwijs acht de WRR hier nog weinig alert. De wat gemelijke reactie van minister Bussemaker gaf al met al toch aan, dat men vooralsnog inzet op ‘langzaam aan dan breekt het lijntje niet.’ Heel anders het betoog van prof. van Lieshout. “De seinen staan hier allemaal op oranje,” waarschuwt hij.

Terwijl andere landen na de ‘PISA-Schock’ en de opkomst van de Shanghai-ranking sinds 2003 hun onderwijs en kennisbeleid fors zijn gaan bijstellen, is bij ons “de gemakzucht van de voorsprong” nog sterk. Het onderwijs wordt in dat verband primair gezien als een emancipatiemachine en daarmee is toegankelijkheid het centrale punt van debat en beleid.

Veel minder oog heeft men voor de maatschappelijke opdracht en de veranderingen die het onderwijs raken en het zo mee veranderen. “Het onderwijs lijkt nog sterk op een leerfabriek in plaats van een inspirerende leeromgeving, is sterk locatie-gebonden, met vaste tijden en met vaste jaarschema’s,” haalt bijvoorbeeld de LSVb de analyse uit het rapport aan. 

Van Lieshout stelt dat de universiteiten zich hierdoor eenzijdig profileren en concentreren op het doen van klassiek onderzoek en hun onderwijsfuncties niet voorop zetten of innoveren. Het type universiteit dat de laatste decennia op deze manier is ontstaan, is “nauwelijks handhaafbaar.” Zij zullen teloorgaan als zij hun aanbod niet veel diverser maken.

Relatieve verwaarlozing

Op dit moment zien de studenten een “relatieve verwaarlozing van mogelijkheden voor levenslang leren”. Het aanbod aan deeltijdstudies wordt niet voor niets in het HBO een “gatenkaas” genoemd en in het WO een “slagveld”. De LSVb vindt het onbegrijpelijk dat een leven lang leren maar geringe aandacht heeft op hogescholen en universiteiten en hoopt dat het kabinet doordrongen is van het belang van een leven lang leren.

HBO en WO moeten de talentontwikkeling van de studenten centraal stellen en niet een soort industriële onderwijsproductie inrichten, aldus de WRR. Als voorbeeld noemt Van Lieshout de te verwachten impact van open education en MOOCs. Deze zullen een grote prijsdaling veroorzaken bij het bieden van diverse, maatgesneden kennis en vorming. De klassieke universiteiten en de ROC’s zullen hier moeilijk tegenop kunnen. De ROC’s niet, omdat zij nauwelijks een rol weten te spelen als innovatiecentra in hun regio en met het MKB in hun omgeving.

Willie Wortels?

Het is tegen deze achtergrond dat HBO en WO beide, evenals het overheidsbeleid, moeten overstappen van het klassieke kenniseconomie denken naar een accent op kenniscirculatie en het aanwakkeren van het vermogen tot kennisabsorptie. Groei zit volgens de WRR niet in het uitvoeren van R&D als zodanig, maar in het kunnen toepassen van vele soorten kennis in alle delen van de keten van de productie en innovatie. Het intelligent verbindingen weten te leggen is daarom belangrijker geworden dan het produceren van veel Willie Wortels.

Bij de Hanzehogeschool was dit al snel een aansporing om bij de start van enkele nieuwe lectoraten de doordenking van hun opdracht te koppelen aan de analyse in het WRR-rapport. “Kenniscirculatie staat centraal. Daarvoor is een sterke band met bedrijven middels het praktijkgericht onderzoek essentieel. Je kunt dan ook niet om het HBO heen.”

“In het WRR-rapport gaan ze ook verder dan de eerder genoemde focus op valorisatie. Het gaat eigenlijk van eenrichtingsverkeer naar twee richtingen op. In landen als Zweden en Australië is het in de wet opgenomen dat het de taak van het hoger onderwijs is de economie te bevorderen. Wij zijn met het HIT juist daarmee bezig, het versterken van de Noordelijke economie en de vragen ophalen die spelen in de regio.”

Slimme auto’s

Lector dr. ir. Niels van Steenis doet in dat verband onderzoek naar intelligentere auto’s. “Er wordt op dit moment als het ware een virtuele bestuurder gecreëerd. Als dat doorzet, betekent dat ook een hele verandering in de planologie.” Alle techniek blijkt voorhanden om auto’s autonoom te laten rijden, maar het is nu vooral een kwestie van “het garanderen van voldoende veiligheid voor mensen in en om het voertuig. Het kan al heel veilig, maar voor echte maatschappelijke acceptatie moet het echt heel veel veiliger zijn dan nu in het verkeer al het geval is.”

Om alle risico’s en mogelijkheden tot inperking daarvan in kaart te brengen wil de hogeschool in de publieke ruimte experimenteren met wat er op het gebied van smart mobility mogelijk is. Het HBO acht WRR-lid Van Lieshout nog het best gepositioneerd om in deze veranderingen overeind te blijven en zich verder te ontwikkelen. De hogeschool als kenniscentrum voor en van haar omgeving en als knooppunt van de kenniscirculatie heeft de toekomst. 


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK