Wie geeft de muitende middenklasse hoop?
Middenpartijen bieden geen soelaas
Nederland is een in zichzelf gekeerd land geworden. Door het procesvan globalisering zijn oude zekerheden verdwenen. Nieuwebedreigingen zijn daarvoor in de plaats gekomen. Overheid enbedrijfsleven lijken zich van elkaar te hebben afgekeerd: zijcommuniceren nauwelijks met elkaar.
Het politieke landschap in ons land is gefragmenteerd en instabielgeworden. De middenpartijen (VVD, PvdA, CDA, D66 en Groen Links)lijken niet meer in staat om heldere antwoorden op de problemen vanglobalisering te geven. Zij zijn niet in staat een kabinet tevormen. Extreem links en rechts (SP en PVV) hebben het electoraatuit het midden weggezogen met hun beloften om de status quo tehandhaven. Zij bieden geen realistische oplossingen.
Angst voor afbrokkeling verzorgingsstaat
De middenklasse is angstig en onzeker en voelt zich bedreigd enniet beschermd door de politieke en economische elite. De lagereklassen genieten nog steeds bescherming door de verzorgingsstaat,ook al is het sociale vangnet aan erosie onderhevig. De hogereklassen hebben een sterke positie op de arbeidsmarkt en zijn instaat zichzelf goed te beschermen.
Angst voor globalisering
Het proces van globalisering legt de onzekerheden en bedreigingenvooral bij de middenklasse. Gebeurtenissen als 9/11, de val vanLehman Brothers en de eurocrisis hebben dat onderliggende procesversterkt, maar het begon eerder. De middenklasse is conservatief.Men heeft een koophuis en/of een tweede auto en wil daar geenafstand van doen. Door de globalisering verdwijnen banen, in hetbijzonder bij de middenklasse. De zorg wordt duurder en hetonderwijs slechter. De belastingverhogingen en anderelastenverzwaringen komen vrijwel altijd bij de middenklasseterecht, die dat niet meer accepteert en in opstand komt.
In elke westerse democratie is dit proces gaande. Politiek enmaatschappelijk vertaalt de onvrede zich in ‘de muitendemiddenklasse’. De politieke en economische elite in ons landschijnt er niet in te slagen de harten van de hardwerkende en veelbelasting betalende middenklasse te veroveren. De middenklassevoelt zich in de steek gelaten en is daarom aan het muitengeslagen.
Middenklasse zoekt extremen op
Omdat de middenpartijen niet in staat zijn consistente enduidelijke antwoorden te formuleren op de onzekerheden enbedreigingen van deze tijd, trekt de middenklasse electoraal naarde extremen van het politieke spectrum. Maar wie zijn heil zoektbij extreem links of rechts komt bedrogen uit.
‘Les extrêmes se touchent’ zeggen de Fransen en daarmee bedoelenzij dat de extremen sterk op elkaar lijken. Als men de voorkeurenvan stemmers op de SP en PVV vergelijkt, dan zijn er volgens hetempirisch onderzoek van mijn Tilburgse collega Diederik Stapel(TIBER) opvallende overeenkomsten.
Waar zijn de leiders van hoop?
Gedreven door angst en onzekerheid stemt men vooral emotioneel engaat men, rationeel gezien, tegen het eigenbelang in, omdat dezepartijen uiteindelijk geen houdbare oplossingen bieden. Daarom iser, om met de socioloog Max Weber te spreken, een grote behoefteaan ‘Hoffnungsträger’: persoonlijkheden die de burger hoop kunnengeven.
Deze dragers van hoop zijn schaars, maar komen vaak in tijden vancrises naar voren. President Barack Obama is volgens Ab Klinkeen voorbeeld van een dergelijke drager van hoop, ook al is deglans er bij hem wel een beetje vanaf. Ooit dacht ik dat AngelaMerkel hiertoe zou kunnen uitgroeien, maar zij straalt weinig hoopmeer uit. Waar zijn onze ‘Hoffnungsträger’ in de politiek, hetopenbaar bestuur en bedrijfsleven?
Sylvester Eijffinger
[bron: Me Judice, jaargang 3, 25 september 2010]
